نقدی کردن یارانه‌ها به موازات مباحث علمی و اقتصادی که درباره چالش‌ها و ضرورت اجرای آن مطرح است، از مردادماه با آغاز طرح «جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوار» از سوی مرکز آمار کلید خواهد خورد.
براساس این برنامه،تمامی خانوارهای سطح کشور باید اقدام به دریافت فرم‌های پرسشنامه و پر کردن آن و سپس تحویل دادن آن به دفاتر نمایندگی مرکز آمارکنند.
هدف از این پرسشنامه‌ها، جمع‌آوری اطلاعات درباره درآمد اقشار مختلف جامعه و سپس تقسیم‌بندی آنها براساس میزان درآمد است.
در نهایت، دولت قصد دارد به اقشار کم‌درآمدتر، یارانه نقدی بیشتری بپردازد. درباره جزئیات این برنامه با دکتر محمد مدد رئیس مرکز آمار گفت‌وگو کرده‌ایم.
- پیش از این اعلام شد که از اول مردادماه فرم‌های طرح «جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوار» به‌منظور بررسی سطح زندگی خانوار و اتخاذ سیاست مناسب برای توزیع عادلانه یارانه‌ها در بین اقشار جامعه توزیع خواهد شد. پس از آن، وظیفه شهروندان چیست؟
در اجرای این طرح که با هدف توزیع مستقیم یارانه‌ها صورت می‌گیرد، 2 فرم وجود دارد. فرم شماره یک همان فرمی است که از اول مردادماه در مراکز پست و ایستگاه‌های مرکز آمار در مدارس و مساجد به‌طور رایگان توزیع خواهد شد. این فرم هم‌اکنون روی سایت اینترنتی مرکز آمار وجود دارد و در برخی روزنامه‌های کثیرالانتشار نیز به مرور در حال چاپ است. همچنین کپی این فرم نیز قابل‌قبول است منتها شهروندان توجه داشته باشند که این فرم حتماً باید در قطع A3 چاپ شود چون در ایستگاه‌های مرکز آمار به‌طور رایانه‌ای ارزیابی خواهد شد. نمایندگان مرکز آمار در این ایستگاه‌ها فرم‌های عادی (فرم‌های شماره یک) را به فرم‌های رایانه‌ای (فرم‌های شماره 2) تبدیل می‌کنند.
حدود 36 هزار ایستگاه آماری در سراسر کشور مستقر خواهند شد و کار آمارگیری توسط 48 هزار آمارگیر صورت خواهد گرفت. از 36 هزار ایستگاه حدود 26 هزار ایستگاه در مناطق شهری و 10 هزار ایستگاه در مناطق روستایی مستقر می‌شوند و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده، ایستگاه‌ها سیار در نقاط محروم برای افرادی که توان حرکتی ندارند و همچنین مراکز تجمعی نظیر زندان‌ها در نظر گرفته شده است.
- با وجود اهمیت بالای این طرح، تاکنون اطلاعات زیادی درباره چگونگی پر کردن فرم‌ها ارائه نشده است. در این زمینه توضیح می‌دهید؟
البته در پشت فرم‌ها توضیحات کاملی درباره نحوه پر کردن آن داده شده و نمونه کامل شده فرم نیز چاپ شده که توصیه می‌کنیم شهروندان قبل از پر کردن فرم ابتدا رهنمودهای پشت فرم‌ها را مطالعه کنند. ضمنا زمان مراجعه شهروندان به ایستگاه‌های مرکز آمار برای تحویل فرم‌ها نیزبه این گونه است: خانوارهای یک تا 3 نفره از 12 تا 16 مرداد،خانوارهای 4 نفره از 17 تا 21 مرداد،خانوارهای 5 نفره از 22 تا 26 مرداد؛ خانوارهای 6 نفره از 27 تا 31 مرداد، خانوارهای 7 نفره و بیشتر 1 تا 5 شهریور‌و سایر افرادی که در موعد مقرر مراجعه نکرده‌اند از 6 تا 10 شهریور.
- آیا برای پر کردن این فرم‌ها، مدرک یا سندی هم لازم است؟
بله. کد ملی هر فرد حتماً باید ذکر شود و تمام اعضای هر خانواده باید کد ملی داشته باشند و در غیراین صورت، فرم آنها ناقص محسوب می‌شود. به همین سبب از تمامی افرادی که تاکنون کد ملی خود را دریافت نکرده‌اند تقاضا داریم در مدت باقی مانده تا تحویل فرم‌ها- که از 12 مرداد آغاز می‌شود- با مراجعه به ادارات ثبت احوال، کد ملی خود را دریافت کنند. علاوه بر کد ملی، در فرم‌های طرح «جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوار» درج سریال شناسنامه نیز ضروری است.
همچنین در زمان ارائه فرم‌ها در ایستگاه‌های مرکز آمار، ارائه قرارداد اجاره برای خانوارهای ساکن خانه‌های اجاره‌ای و فاقد مسکن ملکی، ضروری است که در ایستگاه رؤیت و کنترل می‌شود و به فرد برگشت داده می‌شود.البته قبل از اینکه مردم از 12 مرداد براساس زمان‌های اعلام شده به ایستگاه‌های مرکز آمار که در مدارس و مساجد مستقر خواهند شد، مراجعه کنند و فرم‌های تکمیل شده را تحویل دهند، باید به نزدیک‌ترین مسجد محل مراجعه کنند تا اطلاعات فرم آنها مورد تایید مسئولان محل قرار گیرد که مسئولان مستقر در مساجد باید فرم‌های مورد تایید را مهر بزنند. در انتها نیز سرپرست خانوار باید با اثر انگشت سبابه، کلیه اطلاعات درج شده در فرم را به تایید برساند و درصورت عدم‌صحت این اطلاعات، عواقب آن متوجه وی خواهد بود.
- آیا فکر نمی‌کنید مسئولان امور مساجد خصوصاً در شهرهای با تراکم جمعیت بالا همچون تهران، اطلاعات کافی درباره همه ساکنان یک محل نداشته باشند و این ناآگاهی آنان مشکلاتی در صحت اطلاعات ایجاد کند؟
نه در این زمینه نگرانی نداریم و از قبل با مسئولان امور مساجد و تمامی دفاتر ائمه جمعه کل کشور برای نحوه همکاری در اجرای طرح، هماهنگی‌های لازم صورت گرفته است. اهمیت این تاییدیه این است که آن اطلاعات درباره همان محل باشد.
- باز هم به‌نظر نمی‌رسد که راه برای ارائه اطلاعات غلط در این فرم‌ها فراهم نباشد خصوصاً آنکه بحث توزیع یارانه‌ها در میان است.
اینگونه نیست. کلیه اطلاعات فرم‌ها توسط سیستم‌های پایگاه‌های اطلاعاتی کشور که حدود 20 پایگاه است کنترل خواهد شد و هر یک از ستون‌های پرسشنامه توسط یکی از پایگاه‌های اطلاعاتی مورد سنجش قرار خواهد گرفت. مثلاً ردیف‌های 1 تا 10 که مربوط به اطلاعات شخصی افراد است توسط بانک اطلاعات ثبت احوال کنترل می‌شود که اگر درست باشد به ستون‌های بعدی رسیدگی می‌شود.
- فکر نمی‌کنید در مورد صحت میزان درآمد خانوار با مشکل روبه‌رو خواهید شد؟
نه، متوسط درآمد خانوارهای تحت پوشش بیمه را از اطلاعات وزارت رفاه و بیمه‌ها می‌سنجیم و در مورد کارمندان و بازنشستگان نیز از بانک‌های اطلاعاتی موجود در دولت بهره خواهیم برد. همچنین بانک اطلاعاتی جامعی نیز درباره دریافت‌کنندگان سهام عدالت و افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی داریم.
- پس درباره مشاغل آزاد چطور؟
در مورد مشاغل آزاد نیز از طریق بیمه‌ها اقدام می‌کنیم و البته از مقایسه پاسخ‌دهی به بقیه ستون‌های فرم‌ها که در مورد دارایی افراد است، نیز استفاده می‌کنیم تا اطلاعات غلط را دربیاوریم. وقتی دارایی افراد معلوم شد تا حدی میزان درآمد آنها تعیین می‌شود.
- رئیس‌جمهوری در مصاحبه تلویزیونی خود گفتند که در هر خانوار حداکثر 6 نفر یارانه نقدی دریافت خواهند کرد اما در این فرم‌ها 8 ردیف برای هر خانوار وجود دارد.
در این مرحله که ما در حال جمع‌آوری آمار هستیم از لحاظ تعداد افراد خانوار محدودیتی نداریم و حتی خانوارهایی که بیش از 8 نفر هستند می‌توانند از 2 فرم استفاده کنند اما در صفحه دوم دیگر نباید نام سرپرست خانوار را دوباره ذکر کنند. نام سرپرست خانوار باید در فرم صفحه اول در ردیف اول ذکر شود.
- منظور از خانوار در این طرح چیست؟ آیا اعضای یک خانوار که ازدواج کرده و از پدر و مادر جدا شده‌اند باید در فرم پدر و مادر گنجانده شوند؟
خیر، منظور از اعضای خانوار، افرادی است که زیر یک سقف زندگی می‌کنند و تحت پوشش یک سرپرست خانوار قرار دارند. بنابراین، فرزندانی که ازدواج کرده‌اند و زندگی زناشویی جدیدی آغاز کرده‌اند، خانوار جدایی محسوب می‌شوند و نباید نام آنها در فرم پدر و مادرشان ذکر شود. در مقابل، مثلاً مادری که نزد فرزندش زندگی می‌کند جزو خانوار فرزند محسوب می‌شود.
- در مورد دانشجویانی که در شهر دیگری مشغول به تحصیل هستند چطور، آیا باید فرم جداگانه پر کنند یا جزو خانوار پدر و مادرشان محسوب می‌شوند؟
دانشجو جزو خانوار اصلی (پدر و مادرش) محسوب می‌شود.
- افراد مجردی که در شهر دیگری زندگی می‌کنند، چطور؟
مجردی که دور از خانواده زندگی می‌کند و خرج خود را درمی‌آورد و دیگر تحت پوشش پدرش نیست، خانوار تک‌نفره محسوب می‌شود اما اگر هنوز تحت سرپرستی پدرش است یعنی مثلاً هزینه اجاره خانه‌اش را هنوز سرپرست خانوار می‌پردازد، در حساب خانوار اصلی دیده می‌شود و خانوار تک‌نفره محسوب نمی‌شود.
- اگر نام فردی در 2 فرم درج شود، آیا نام وی کلاً حذف می‌شود؟
تکرار نام فرد در 2 فرم، خلاف محسوب می‌شود و ما یکی را می‌پذیریم و آن اطلاعات صحیح مربوط به فرد است. اگر فردی هنوز تحت سرپرستی پدرش باشد اما در شهر دیگری برای تحصیل و کار مهاجرت کرده باشد، هنوز جزو خانواده‌اش محسوب می‌شود و باید در فرم خانوار اصلی نام وی درج شود.
- بعد از ارائه فرم‌ها به ایستگاه‌های مرکز آمار، چه زمانی اطلاعات خانوارها را به دولت ارائه می‌کنید؟
بعد از آنکه کار تحویل فرم‌های خانوار به ایستگاه‌ها تمام شد، یک ماه کار استخراج اطلاعات فرم‌ها طول خواهد کشید و حدود مهرماه نتایج طرح «جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوار» را به دولت ارائه خواهیم داد.
- آیا اطلاعات را به‌صورت خام به دولت ارائه می‌دهید یا اینکه خانوارهای سطح کشور را از لحاظ میزان درآمد و رفاه به چند بخش تقسیم‌بندی می‌کنید؟
اطلاعات خانوارها را در 3 طبقه در اختیار دولت قرار می‌دهیم که میانگین دریافتی و درآمد هر فرد در آن مشخص شده است. طبقه اول شامل دهک‌های 1 تا 4، طبقه دوم شامل دهک‌های 5 تا 7 و طبقه سوم شامل دهک‌های 8 تا 10 است که دهک‌های پایین‌تر اقشار کم‌درآمدتر جامعه هستند که یارانه بیشتری دریافت خواهند کرد.
- آیا در مورد نسبت یارانه اعطایی به هر دهک، تصمیم‌گیری شده است؟
هنوز معلوم نشده و این مسئله در حیطه اختیارات کمیسیون راهبردی تحول اقتصادی دولت است که اعداد و ارقام و حقوق دهک‌های مختلف را پس از جمع‌آوری آمار تعیین خواهد کرد. ما در مرکز آمار صرفاً مسئول جمع‌آوری اطلاعات اقتصادی خانوار هستیم.
- افرادی که فرم پر نکنند، چه تکلیفی دارند؟
کسی که فرم پر می‌کند یعنی متقاضی دریافت یارانه است بنابراین خانوارهایی که فرم پر نمی‌کنند در مرحله اجرای طرح نقدی کردن یارانه‌ها از دریافت یارانه محروم خواهند بود.
- آیا مراحل نقدی کردن یارانه‌ها هم مشخص شده است؟
فعلاً این طرح فقط شامل حامل‌های انرژی مثل بنزین ، گازوئیل، برق و امثال آن می‌شود و بحث کالاهای اساسی همچون نان، برنج ، روغن و غیره (که یارانه آنها در بودجه حدود 6 هزار میلیارد تومان است) فعلاً مطرح نیست. به علاوه، اصلاً هدف دولت حذف یارانه‌ها نیست بلکه هدفمند کردن یارانه‌ها مطرح است که 100درصد به نفع اقشار کم‌درآمد جامعه خواهد بود. همچنین بعد از تکمیل اطلاعات طرح «جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوار» و آغاز اجرای نقدی کردن یارانه‌ها، پول یارانه‌های 3 ماه هر خانوار تعیین می‌شود و پیشاپیش به حساب مردم ریخته می‌شود ، از این‌رو مردم هیچ‌گونه نگرانی درباره این طرح نداشته باشند. مهم‌ترین درخواست ما از مردم تکمیل صحیح فرم‌هاست.
